Środowisko i krajobraz wydm nadmorskich
Mierzei Bramy Świny




Klimat, stosunki wodne, gleby

KLIMAT

Klimat mierzei jak i całego Pomorza Zachodniego kształtowany jest przede wszystkim przez masy powietrza polarno-morskiego. Są to wilgotne masy powietrza znad Europy Zachodniej. W lecie powodują wzrost zachmurzenia. Zimy są łagodne i obfite w opady także deszczu) co decyduje o morskim charakterze klimatu. Cyrkulacja atmosferyczna z zachodu decyduje o dużej ilości wiatrów zachodnich.
Rzadziej obszar ten znajduje się pod wpływem mas powietrza arktycznego. Zimą i wiosną obszar mierzei napływa powietrze arktyczne dające chłodne i suche powietrze.
Masy powietrza zwrotnikowego powodują ocieplenie wiosną i jesienią, a latem gwałtowny wzrost temperatury powietrza. Z kolei masy powietrza polarno-kontynentalnego wiosną i jesienią powodują spadek temperatur. Oba rodzaje mas powietrza są suche, a więc nie niosą opadów i wzrostu wilgotności.
Zmiany klimatyczne w ciągu roku uzależnione są od dominacji jednego typu mas powietrza nadciągającego z danego kierunku. Ich udział kształtuje się dla mas polarno-morskich z zachodu - 60%, mas polarno-kontynentalnych ze wschodu - 15, 5%, mas arktycznych z północy - 9%. W chłodnej porze roku (wrzesień-marzec) cały basen Morza Bałtyckiego znajduje się pod wpływem zmiennych cyrkulacji z zachodu i północnego-wschodu. Od czerwca do sierpnia rozbudowują się wyże niosące słoneczną pogodę lub wilgotne niże z południowego-zachodu.
Duże zróżnicowanie wykazuje też temperatura powietrza i wody dla wybrzeża. Średnia temperatura w styczniu w Świnoujściu wynosi -0,60C malejąc nawet o jeden stopień w kierunku południowym mierzei. W lipcu średnie temperatury powietrza wynoszą 170C. Nieduże roczne amplitudy temperatur świadczą o morskim charakterze klimatu. Interesującym jest fakt, ze średnia temperatura wody w Zatoce Pomorskiej może być wyższa od temperatury powietrza. Natomiast występowanie latem wiatrów z kierunków S i SE odpycha nagrzane masy wód od lądu powodują powstanie tzw. uppwelingu, czyli wypływanie na ich miejsce zimnych wód z dna zatoki.
Największe opady notuje się w okresie lata i jesieni (około 80% opadów rocznych) ze średnią 600mm.

W związku z zachodnią cyrkulacją nad mierzeją panują wspomniane wiatry z sektora zachodniego.
Natomiast w kierunku wschodnim wybrzeża Zatoki Pomorskiej wzrasta udział wiatrów z sektora północnego (wiatrów silnych). Silne wiatry powodują mechaniczne uszkodzenia roślin nadmorskich. Najlepiej jest to widoczne na poskręcanych od wiatru konarach i pniach sosen z wykrzywionymi w kierunku lądu wszystkimi gałęziami.

Wiatry północno-wschodnie wymuszają spiętrzenia sztormowe. Wiatry zachodnie decydują o rozwoju wydm mierzei. Zaś wiatry z sektora południowego przyczyniają się do rozwiewania wydm nadmorskich (zwłaszcza występujące licznie w sezonie zimowym, gdy brak pokrywy roślinnej sprzyja rozwiewaniu wydm), a także odpływu wód - niskiego stanu morza. Dzięki temu zimą plaże mierzei są szerokie i posiadają odmienny charakter niż plaże pozostałej części polskiego wybrzeża, gdzie wiatry północne decydują o stale podniesionym poziomie morza przez co plaża staje się węższa - tzw. plaża zimowa.

STOSUNKI WODNE

Mierzeja Bramy Świny rozwinęła się na wyspach Wolin i Uznam otoczonych od północy wodami Zatoki Pomorskie, a od południa wodami Zalewu Szczecińskiego. Ponadto swój charakter region ten zawdzięcza trzem kanałom - rzekom łączącym zalew z zatoką: na zachodzie Pianie oddzielającej Uznam od stałego lądu, na wschodzie Dziwnie oddzielającej Wolin od stałego lądu oraz rozdzielającej obie wyspy Świnie i sztucznie przekopanemu Kanałowi Piastowskiemu.
Stosunki wodne Wolina i Uznamu są niekorzystne ze względu na małą ilość słodkich wód gruntowych i podziemnych. Bilans wody pogarsza spływ zanieczyszczonych wód z lądu. Ponadto jakość wody słodkiej pogarszają podsiąkające wody słone, gdzie na samej mierzei notuje się przesiąkanie słonych wód zatoki do Zalewu Szczecińskiego. Szczytowe partie wałów wydmowych pozbawione są wód gruntowych. Prawie zupełny brak profilu glebowego i luźny materiał piaszczysty powoduje zatrzymywanie jedynie wód higroskopijnych i błonkowych. Z kolei w obniżeniach wałów wydmowych podsiąka woda słona niszcząca torfowiska. Większość zasobów wodnych wydm odnawiana jest jedynie przez opady. Inna sytuacja panuje na odcinkach morenowych, gdzie wody gruntowe uwięzione są pomiędzy leżącymi na sobie warstwami osadów. Bardzo często obserwuje się także samoczynny wypływ tych wód z pomiędzy warstw osadów na odsłoniętej ścianie klifu nadmorskiego. Głębsze zbiorniki wód związane są z osadami mezozoicznymi (w tym wody mineralne), które zadecydowały o rozwoju uzdrowisk w Świnoujściu, Kamieniu Pomorskim oraz aspirujących do tej rangi Międzyzdrojach.
Warunki hydrologiczne pogarsza stały wzrost poziomu morza oraz zła gospodarka wodno-ściekowa towarzysząca działalności człowieka.

GLEBY

Do czynników glebotwórczych zalicza się: skałę macierzystą, klimat, wegetację, działalność człowieka i czas. Nadrzędnym czynnikiem jest czas w raz z upływem którego rozwijają się gleby. Proces ich powstawania jest ciągły. Powstają szybciej im środowisko ich powstawania jest kwaśniejsze, ponieważ procesy zakwaszana stymulują tempo rozkładu minerałów.
Warunki klimatyczne odgrywają szczególną rolę w rozwoju gleby, jednak to roślinność chroni glebę a tym samym i całe podłoże przed erozją. Obumierające rośliny dostarczają do gleby związki organiczne powodując dalszy jej rozwój, a w rezultacie rozwój kolejnych formacji roślin wymagających lepszych gleb.

Opis poziomów spotykanych w glebach bielicowych.


A0 - poziom próchnicy nakładowej, poziom ściółki. Występuje w glebach leśnych. Powstaje z opadłych igieł, liści, obumarłych zwierząt i roślin. Poziom ten składa się z substancji organicznej i nie widzimy w nim mineralnych cząstek pochodzących ze skały macierzystej. Na glebach bielicowych pod borami ściółka ta słabo rozkłada się.
A1 - poziom akumulacyjny, próchniczy odznacza się w profilu ciemniejszą barwą. W tym poziomie gromadzi się próchnica oraz składniki mineralne potrzebne do życia roślinom.
A2 - poziom eluwialny - wymywania wyróżnia się jaśniejszą barwą. Kolor warstwa ta zawdzięcza wymywaniu składników mineralnych w głąb profilu. Natężenie procesu bielicowania powoduje wzrost miąższości tej warstwy.
B - poziom iluwialny - wmywania zalega poniżej poziomu eluwialnego. Poziom ten cechuje ciemniejsza barwa i większa zwięzłość. Występuje on najczęściej jako poziom iluwialno-żelazowy lub iluwialno-węglanowy. Zabarwienie czerwonordzawe zawdzięcza związkom żelaza w postaci warstewek, plam lub smug.
C - skała macierzysta, to podłoże, z którego lub na którym powstała gleba.

Przejście z jednego poziomu do drugiego może być ostre, gdy zmiana następuje na przestrzeni 2-3cm, wyraźne - 3-5cm lub łagodne - ponad 5cm lub z zaciekami i językami różnej długości i szerokości.

Gleby bielicowe powstają w klimacie umiarkowanie chłodnym i wilgotnym przy wyraźnie występującym ruchu wody do gleby. Przeważnie powstają ze skał macierzystych ubogich w węglan wapnia. Typowe gleby bielicowe tworzy roślinność lasów szpilkowych oraz lasów mieszanych przy udziale traw. Proces powstawania tego typu gleby odbywa się przy wymywaniu z górnych poziomów związków mineralnych (poziom wymycia) i przenoszeniu ich w głąb profilu (poziom wmycia). Miąższość tych poziomów świadczy o intensywności lub długotrwałości trwania procesów bielicowania.

Rozmieszczenie gleb na mierzei zależy przede wszystkim od rzeźby terenu, warunków litologicznych oraz od głębokości zalegania wód gruntowych. Istotną rolę w ich rozwoju odgrywa roślinność pokrywająca podłoże oraz czas jaki upłynął od rozpoczęcia powstawania gleby. Gleby mierzei Bramy Świny to przede wszystkim gleby bielicowe rozwijające się z osadów piaszczystych i piaszczysto-żwirowych, np. na piaskach wydmowych a także torfowe i bagienne powstające w wilgotnych zagłębieniach między wydmami.
Stopień rozwoju gleb bielicowych jest różny na poszczególnych generacjach wydm mierzei. Na podstawie miąższości profilu glebowego tych gleb wyróżnia się wydmy białe, gdzie proces bielicowania jest w fazie inicjalnej, wydmy żółte oraz wydmy brunatne o miąższym profilu glebowym. Inną ich odmianą są gleby glejowo-bielicowe powstające pod wpływem większej wilgotności podłoża i wahaniom wód gruntowych.


.:góra strony:.

Instytut Nauk o Morzu
WNP US

Autor strony:
mgr Tomasz A. Łabuz

O projekcie
Mierzeja dawniej
i dziś
Walory przyrodnicze
Klimat
Wody
Gleby
Świat roślinny
Rzeźba
Współczesna dynamika brzegu
Osadnictwo
Gospodarka
Cztery pory roku...
O autorze

Strona od 01.01.2004r.

Wykorzystanie materiałów tylko
za podaniem źródła
i powiadomieniem autora tej strony

webmaster